Vorige maand publiceerde mijn collega Mark Jolink een artikel over de gevolgen van de apothekersvrijstelling binnen de Nederlandse octrooiwet. Hiermee kunnen apothekers zelf geoctrooieerde geneesmiddelen maken, mocht dat medisch noodzakelijk zijn. Dit is niet het enige middel dat de overheid heeft om invloed uit te oefenen op de farmaceutische markt. Er wordt ook een commissie dwanglicenties samengesteld die zich buigt over de eventuele verlening van dwanglicenties. Ook dit is een sturingsmiddel dat voor elke markt kan worden ingezet. Maar wat houdt het eigenlijk in?
Geoctrooieerde medicatie
De overheid heeft deze twee middelen – octrooivrijstellingen en dwanglicenties – om invloed uit te oefenen op ongewenste situaties in een markt. In dit specifieke geval komt die inzet voort uit de hoge prijzen voor geoctrooieerde medicatie. De vrijstelling heeft daar nog weinig aan gedaan, dus wordt nu ook het tweede middel ingezet.
Wat is een dwanglicentie?
Met een dwanglicentie dwingt de overheid de fabrikant van een geoctrooieerd medicijn om licenties voor dat medicijn te verlenen aan één of meerdere partijen. Dit betekent niet dat dit een kosteloze licentie is. Er wordt gewoon voor betaald, alleen heeft de commissie inspraak in de hoogte van de prijs.
Algemeen belang
Dat is maar één van de vele aspecten die de commissie moet afwegen. Kosten zijn één ding, reikwijdte en duur van de licentie zijn andere variabelen. Daarnaast moet er ook worden vastgesteld of een dwanglicentie het algemeen belang van het land dient. Stel dat er een epidemie uitbreekt en de enige producent van het medicijn kan niet genoeg produceren, dan is dat belang een stuk duidelijker dan wanneer het gaat over prijzen binnen een markt.
Drukmiddel
Het verlenen van een dwanglicentie is dus een ingewikkeld proces. Er is in de verre geschiedenis ook maar een handvol voorbeelden te vinden, waarbij ze daadwerkelijk zijn verleend. Toch is het een stap die de overheid in dit geval graag maakt. Het vormen van de commissie op zich is al een drukmiddel. Er zijn meerdere buitenlandse voorbeelden te noemen waarbij deze stap heeft geleid tot nieuwe prijsafspraken binnen een markt. .
Effect commissie
Of dwanglicenties gangbaar gaan worden, valt te betwijfelen. Hoe lang dat zou duren is net zo onduidelijk. Uiteraard houden wij u op de hoogte van de ontwikkelingen. Voor nu is het echter vooral afwachten wat de gevolgen zijn van de aanstelling van deze commissie op de farmaceutische markt. Zinspelen op een dwanglicentie is namelijk vooral het op scherp zetten van de verhoudingen tussen overheid, licentiehouder en concurrenten.