Mark Jolink: “Met een eerlijk verdienmodel voor farmaceutische bedrijven kan het kabinet het ontwikkelen van betaalbare vaccins aanmoedigen die voor iedereen beschikbaar zijn. En zo nodig kan de minister een dwanglicentie inzetten.”
De wereld kijkt uit naar een vaccin tegen het virus dat Covid-19 veroorzaakt en is bereid daar veel in te investeren. Maar je moet er niet aan denken dat er straks een vaccin is en degene die over de exclusieve octrooirechten beschikt, het in eerste instantie alleen aan een beperkte groep mensen verkoopt. Onlangs nog ging het gerucht dat president Trump (met zijn credo ‘America first’) zou hebben geprobeerd om exclusieve rechten te kopen van twee Duitse onderzoekers, wat overigens later werd ontkend.
Verdienmodel
Met de coronapandemie en het ontwikkelen van een vaccin hebben we de farmaceutische industrie hard nodig. De uitbraak biedt een uitgelezen moment om te onderzoeken hoe een acceptabel verdienmodel voor farmaceutische bedrijven eruit kan zien. Een model dat recht doet aan de behoefte van de wereld aan innovatie en aan een bedrijfstak die leeft van innovatie.
Openheid van zaken
Wat hiervoor nodig is, is openheid van zaken omtrent de investeringen en de productiekosten. Op de investeringen kan, indien nodig, een factor worden gezet voor het meefinancieren van een aantal gelijksoortige trajecten voor de ontwikkeling van een vaccin, die minder succesvol zijn. Vervolgens kunnen wij als maatschappij een redelijk winstpercentage bepalen voor de verkoop van een werkend vaccin. De overheid kan hierbij de leiding nemen zodat een gedragen en onderbouwde prijs wordt bepaald.
Dag en nacht doorhalen
Het zijn complexe en risicovolle ontwikkelingstrajecten. Complicerende factor is dat succes vele (internationale) vaders kent en er meerdere ontwikkelcentra wereldwijd tegelijkertijd dag en nacht doorhalen om dit zo gewenste resultaat te bereiken. Op dit moment zetten ongeveer vijfendertig farmaceutische bedrijven en academische instellingen alles op alles om zo spoedig mogelijk een vaccin tegen Covid-19 te ontwikkelen. Wat als er een opportunistische partij voor het grote geld gaat in plaats van voor het algemeen belang?
Dwanglicentie
Een dwanglicentie kan de oplossing zijn. De octrooiwet hoeft hier in veel landen niet eens voor te worden veranderd. Daarin is veelal een optie van zo’n dwanglicentie opgenomen, waarbij de betrokken minister zelfs bevoegd is om een redelijke licentievergoeding te bepalen. Indien het algemeen belang dit eist, kan de minister in Nederland volgens artikel 57 farmaceuten dus dwingen om een licentie te verlenen, zodat een Covid-19 vaccin voor iedereen toegankelijk wordt voor een redelijke prijs.
Ministerieel onderzoek
Samenwerking in internationaal verband is hier gewenst, zodat landen één lijn trekken. Interessant aan de corona-case is dat de maatschappelijke noodzaak voor een vaccin evident is. Met andere woorden: de coronapandemie kwalificeert zich voor een verzoek om een dwanglicentie en daarmee ook voor een onderzoek naar wat een redelijke prijs voor het vaccin zou zijn. Volgens de wettelijke bepalingen moet een ministerieel onderzoek worden gestart om te bepalen welke redelijke voorwaarden de octrooihouder mag vragen, oftewel, wat een redelijke prijs voor het vaccin zou zijn.
Stimulans
Een interessante testcase dus. De inzichten die we opdoen, kunnen ook worden toegepast op andere gevallen binnen de farmaceutische industrie, en daarmee te hoge prijzen, of enkel de schijn daarvan, helpen voorkomen. Bovendien zal het de life science industrie, ook in Nederland, een goede stimulans geven om volop te blijven innoveren. Experts in deze industrie geven aan dat China nu de research en productie van een vaccin domineert, terwijl dat voorheen een belangrijk domein van Nederland was.
Deze opinie is op 24 maart 2020 geplaatst in dagblad Trouw.
