Nu de hele wereld uitkijkt naar een medicijn tegen het coronavirus, overwegen verschillende landen om de patenten op coronavaccins af te nemen. Hierdoor kunnen die vaccins sneller en goedkoper worden geproduceerd, is het idee. Het lijkt een slimme truc, maar is juridisch complex én het vormt een grote bedreiging voor innovatieve farmaceuten. Onlangs lichtte ik mijn mening hierover toe op BNR Radio: wat mij betreft is er een betere oplossing: gebruik een dwanglicentie in geval een farmaceut misbruik van de huidige situatie zou willen maken.
Internationale verdragen
Een landelijke overheid kan niet zomaar beslissen om patenten af te nemen. In veel landen, waaronder Nederland, gelden internationale verdragen rond het beschermen van intellectueel eigendom. Vanwege die verdragen mag onze patentwet bijvoorbeeld geen uitzonderingen bevatten die patenthouders onredelijk benadelen. Gebeurt dit toch, zoals bij het afnemen van patenten op een coronavaccin, dan kunnen producenten zich beroepen op die internationale verdragen.
Innovatief ondernemerschap beschermen
Los van die juridische spagaat waarin we op korte termijn kunnen belanden, zorgt het afnemen van patenten voor veel grotere problemen in de toekomst. Die ingreep kan een precedent vormen. Door nu te kiezen voor deze oplossing, heeft een overheid die optie in de toekomst altijd. Dit is een risico bij het ontwikkelen van medicatie in de toekomst.
Want wat heeft de farmaceut nog voor baat bij kostbare innovatietrajecten als er een risico bestaat dat de overheid zijn octrooien afneemt? En wat betekent dat voor een vaccin voor een nieuwe epidemie in de toekomst? Het opschorten van octrooien lijkt een gemakkelijke oplossing, maar heeft mogelijk grote gevolgen.
Dwanglicentie op coronavaccin
Een duurzamer alternatief is daarom het verstrekken van een dwanglicentie op een coronavaccin, in geval de betrokken farmaceut niet uit eigen beweging tot redelijke voorwaarden bereid zou zijn. De overheid verleent in dat geval een licentie op het octrooi van farmaceut A aan farmaceut B (tot en met Z), die daarmee het gepatenteerde middel mag namaken. Zo kan de productie flink worden opgeschaald. Farmaceut A krijgt hiervoor een vooraf vastgestelde redelijke vergoeding.
Een dwanglicentie kan snel worden verstrekt: in geval van grote nood kunnen delen van het proces worden overgeslagen en kan snel tot productie worden overgegaan. Daarmee is een dwanglicentie een elegante oplossing waar we in de toekomst geen problemen mee krijgen.
Dat er snel een betaalbaar vaccin moet komen staat buiten kijf, maar laten we goed kijken naar de verschillende oplossingen en daarbij horende gevolgen. Een verkeerde keuze in deze crisis kan een volgende nog veel groter maken.
